Korleis oppdaga dyresjukdom

Med pågåande utbrot av den særs smittsame liste 1-sjukdomen munn- og klauvsjuke i Europa, er det viktig å vise aktsemd når det gjeld helseendringar i eigen buskap. I Noreg har vi smitte av blåtunge som og er ein liste 1-sjukdom. Liste 1-sjukdomar er særs alvorlege, og eit utbrot medfører omfattande tiltak for å fjerne smitten.

Ved mistanke om alvorleg sjukdom, skal Mattilsynet varslast og dyreeigar har ansvar for å «fryse» situasjonen. Det inneber mellom anna forbod mot transport av dyr og gjødsel ut av dyrehaldet.

Kliniske teikn kan forvekslast mellom sjukdomane

Blåtunge er ein virussjukdom som rammar drøvtyggarar og hjortedyr. Sjukdomen er kategorisert som ein liste-1 sjukdom i Noreg. Smitte av sjukdomen skjer ikkje direkte mellom dyr, men skjer via blodsugande insekt, sviknott, parring/inseminering med smitta hanndyr, smitte frå hodyr til foster og bruk av forureina injeksjonsutstyr. Smittespreiing er avgrensa til desse faktorane.

Munn- og klauvsjuke (MKS) er eit virus som er svært smittsamt, og smittar mellom infiserte og mottakelege dyr. Drøvtyggarar, hjortedyr og svin kan bli smitta av MKS. I motsetnad til blåtunge, kan MKS-virus overleve utan vektor for smittestoff. Smitta grisar i store besetningar skil ut store mengder virus, og då har det vist seg at luftboren smitte har blitt spreidd over 250 km.

Sjukdomane blåtunge og MKS har fleire like kliniske symptom som gjer det vanskeleg og skilje sjukdomane. Felles symptom er feber, auka spyttsekresjon/sikling, væskefylte blærer og sår i munn, i hud over klauver, jur og spenar. 

Du finn utfyllande informasjon om blåtunge og munn- og klauvsjuke i lenkjer på denne sida. 

Munn- og klauvsjuke

Symptom hos storfe er nedsett mjølkeyting, nedsett allmenntilstand og ømme bein. 

Sau har mindre tydelige symptom enn storfe. Betennelse i klauver og halte dyr er dei mest klare symptoma. Symptom hos gris smitta av MKS er halte dyr grunna betennelse i klauvranda, med danning av blærer og sår. Små blærer på jur og tryneskive kan førekome.  

Blåtunge

Storfe viser mindre symptom enn småfe. I tillegg til nevnte symptom, kan dyra få ødem i hovud og øyre, augebetennelse og abort hos drektige dyr.

Generelle råd til bonden

Eit generelt råd er lese informasjon som er gitt på Mattilsynet.no.

Det er du som dyreeigar som kjenner besetningen best. Er du aktsam på endringar i dyreflokken, vil du tidleg oppdage sjukdom. Er det stille i fjøset når du kjem, er dyra mindre aktive og verkar nedstemte, til dømes heng med hovudet, kan det skuldast sjukdom. Er det dyr som ikkje heng med flokken når du kallar på dei, legg ut fôr, eller ein generell endring i adferdsmønster, kan og vere symptom på sjukdom. Om ein finn daude dyr, legg merke til om dyra har ein unaturleg stilling. Det kan også vera grunna sjukdom. 

Karenstid og smittevern

I desse tider med beitetid og ferietid bør ein unngå kontakt med dyr utanlands, og vera ekstra påpasseleg med smittevern om ein skal besøka husdyrbygg. Når husdyra er ute på beite, er dei ekstra utsett for moglege smittevegar. 

Vi viser til krav om karenstid ved utanlandsopphald i lenka under

Hugs karenstida etter utanlandsopphald! | Statsforvaltaren i Rogaland

Vidare er det eit krav å ha smittevernplan for husdyrproduksjon som får produksjonstilskot eller har ei omsetning som overstig grensa for å vera meirverdiavgiftspliktig. Den skal gjelde for alle som arbeidar på garden. Den skal oppdaterast årleg, og visast til Mattilsynet ved tilsyn. 

Andre smittevegar

Det kan vera freistande å ta med noko mat frå utlandet. Då skal du vera klar over at animalske produkt som kjøt, egg, fisk og mjølkeprodukt frå land med utbrot av smittsame dyresjukdomar, må du dokumentere kor kjem frå.

Om du ikkje kan dokumentere dette, risikerer du at produkta blir beslaglagde og destruerte. Det er eit viktig tiltak for å hindre alvorlege, smittsame dyresjukdomar smittar dyr Noreg.